H παρούσα κρίση είναι πρωτίστως πνευματική
Aρχιμ. Νικολάου Χ.Ιωαννίδη
… η ανθρώπινη συνείδηση εκλαμβάνει τη μη απονομή της δικαιοσύνης ως
εμπαιγμό, περιφρόνηση, προσωπική προσβολή. Διεκδικεί δε πλέον το άτομο
την αποκατάσταση της τρωθείσας προσωπικότητάς του με βίαια μέσα…
Ρίζος Κωνσταντίνος
Η βιογραφία έχει στήν Ελλάδα μία μακρά καί σπουδαία παράδοση …
Λίνος Γ. Μπενάκης
… η Ιστορία μιας κοινωνίας δεν είναι παρά το σύνολο των βιογραφιών
των ανθρώπων που την συναπαρτίζουν και την οδηγούν …
Παπαθανασίου Φώτης
Οποία η διαφορά μεταξύ παγκοσμιοποιήσεως και κοσμοπολιτισμού
Μουτσόπουλος Ευάγγελος
Η Ιστορία παράγεται από άτομα που ζουν, λειτουργούν, επικοινωνούν,
συγκροτούν θεσμούς και κοινότητες και δρουν συλλογικά ή ατομικά στο
πλαίσιο συγκροτημένων κοινωνιών
Μαργαρίτα Δρίτσα
Η βιογραφία είναι κιβωτός, που εμπεριέχει πεμπτουσία. Αποτελεί θεμέλιο
λίθο για τα γεννώμενα της ζωής, είναι νους των δραστηριοτήτων του χρόνου
που αντιπροσωπεύει και καθίσταται πολύτιμος συνεπίκουρος της καθαρά
επιστήμης της Ιστορίας.
Άννα Παπαμιχαήλ Κουτρούμπα
Χρειάστηκε κάποιος καιρός για να καταλάβω, γιατί ο πατέρας μου –
που διάβαζε βιβλία ιστορίας με την ίδια ευλάβεια που πολέμησε τους εχθρούς
της Ελλάδας στο μέτωπο του πολέμου – «μελετούσε» το Who is Who και
συχνά συνταξίδευε με τα πρόσωπα που συναντούσε στις σελίδες του
Άννα Κελεσίδου
…Στοίχημα κάθε αντιξοότητας είναι να γίνει ευκαιρία. Το κερδίζουν όσοι
προηγούνται του εαυτού τους και ξεκινούν από μέσα τους για να πιάσουν την
άκρη του μέλλοντος στο κουβάρι του παρόντος …
Στέλιος Ράμφος
… το ανά χείρας ‘Who is Who’, αποτελεί αυτόματα και πολύτιμο αποδεικτικό
στοιχείο για τις επερχόμενες γενιές…
Μαρία Νεργρεπόντη – Δελιβάνη
… να συνειδητοποιήσουμε επιτέλους ότι η ριζοσπαστικότερη αντίστασή
μας είναι μόνο η «υπαρξιακή»: αλλαγή προσωπικής στάσης απέναντι στη
μοίρα να γεννηθούμε Eλληνες. Mη χάνουμε πολύτιμα της προσωπικής
ζωής μας χρόνια δίχως την επίγνωση, ότι η ελληνικότητα είναι προσωπική
ανακάλυψη, είναι έρωτας, όχι δεδομένη καταγωγή. Oτι αξίζει να τη ζήσεις,
όποιος ηλίθιος ή απατεώνας κι αν σε κυβερνάει, μεθώντας με τη γλώσσα
της, αφομοιώνοντας την αρχοντιά της ιστορίας της, έκθαμβος συνεχώς με το
αποκαλυπτικό κάλλος της Tέχνης της, ερωτευμένος ακατάπαυστα με τη σοφία
που ενηλικίωσε την ανθρώπινη αναζήτηση.
Δεν είναι φυγή η προσωπική ανακάλυψη της ελληνικότητας.
Eίναι δρομοδείχτης.
Γιανναράς Χρήστος
… Υπολογίζεται ότι μόνον στην Αμερική δραστηριοποιούνται τρεις χιλιάδες
περίπου Έλληνες επιστήμονες υψηλού κύρους …
… αξίζει να αναφερθούν ο καθηγητής του ΜΙΤ, Γ.Στεφανόπουλος, ο οποίος
έχει διατελέσει επί τριετία Chief Technology Officer της Μitshbishi,
ο Γ.Λιβέρης που είναι πρόεδρος της DOW και ο Μ. Λαζαρίδης που έχει
αναπτύξει το Blackberry …
Δημήτριος Κανελλόπουλος
… ΧΡΕΟΣ ΜΟΥ ΝΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΩ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΛΑΟΥ…
Κώστας Ρωμαίος – Ακαδημαϊκός Λαογράφος
… η σοβαρότατη οικονομική κρίση, προϋπάρχουσα πολιτική κρίση …
Σακελλαρίου Μιχαήλ
Τι κληρονομιές φέρνει μαζί του ο σημερινός νεοέλληνας; … ξαφνικά γίναμε
όλοι μέτοχοι μίας κληρονομιάς που ήθελε να ξέρει τι γίνεται στη Μύκονο,
που είχε άποψη για τα ακριβά ρούχα και παπούτσια και στεκόταν ισότιμα
απέναντι στις νεοϋρορκέζες πρωταγωνίστριες του Sex and the City.
… η έλλειψη οράματος που όλοι καθημερινά διαπιστώνουμε σχετίζεται
με την απώλεια των πραγματικών κληρονομιών μας.
Σταματούδη Ειρήνη
… Κατ’ αρχάς η έμπνευση δεν είναι μια στιγμιαία λάμψη, όπως πολύς κόσμος
πιστεύει. Δεν πέφτει το Αγιο Φως και σου αποκαλύπτει κάτι τη στιγμή που
εσύ κάθεσαι αμέριμνος. Πρέπει να βρεθείς στον χώρο σου, να συγκεντρωθείς,
να εργαστείς, κι έτσι, μέσα από αυτή τη διαδικασία, σιγά-σιγά προχωρεί
η δουλειά σου…
Τέτσης Παναγιώτης Εφημερίδα Βήμα 23/10/2011
Ιωάννης Μ. Κωνσταντάκος
Επίκουρος Καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών
“Διαβάζοντας τις ζωές των άλλων”
Ο Τόμας Καρλάιλ έχει γράψει πως η ιστορία του κόσμου δεν είναι παρά η βιογραφία των σπουδαίων προσωπικοτήτων. Δεκαετίες μαρξιστικής θεωρίας και κοινωνιολογικού ιστορισμού δεν κατόρθωσαν να σβήσουν αυτό το παλαιό αξίωμα από τη λαϊκή συνείδηση. Εξίσου απέτυχαν οι αλλεπάλληλες μεταρρυθμίσεις της σχολικής διδακτικής. Η ιστορική αναγκαιότητα και οι κοινωνικές δυναμικές είναι έννοιες αφηρημένες, που αδυνατούν να συγκινήσουν και δύσκολα διεισδύουν στο συλλογικό φαντασιακό. Για τον μέσο άνθρωπο (δηλαδή για τους πιο πολλούς από εμάς), η ιστορία εξακολουθεί να καθορίζεται από τις αποφάσεις μεγάλων ηγετών σε κρίσιμες ώρες, τις εκλάμψεις ιδιοφυών καλλιτεχνών και επιστημόνων, τις ανακαλύψεις τολμηρών πιονιέρων. Αυτές αποτελούν το απτό και αισθητό υλικό της ιστορίας, τα περίβλεπτα ορόσημα μέσα στη ροή του χρόνου. Όπως θα πει και ο Χάρολντ Μπλουμ, τα έργα του Σαίξπηρ γράφτηκαν από ένα χαρισματικό πρόσωπο, όχι από συλλογικότητες και κοινωνικές δυνάμεις. Για την κοινή ανθρώπινη σκέψη φαντάζει απείρως πιο φυσική η αφήγηση ενός Στέφαν Τσβάιχ παρά οι κοπιώδεις αναλύσεις της σχολής των Annales.
Κατά συνέπεια, οι απαρχές της βιογραφίας συμπλέκονται με τις απώτατες ρίζες της ίδιας της ιστορικής συγγραφής. Και η πρώτη και η δεύτερη, όπως ξέρουμε, πρωτοεμφανίζονται στη Μεσοποταμία, την πιο πρώιμη κοιτίδα του εξελιγμένου ανθρώπινου πολιτισμού. Τα λεγόμενα «χρονικά» των αρχαίων πληθυσμών εκείνης της περιοχής (Σουμερίων, Ασσυρίων, Βαβυλωνίων), γραμμένα κατά τη δεύτερη και πρώτη χιλιετία π.Χ., είναι στην ουσία βιογραφικά λεξικά των βασιλιάδων και των ηγεμόνων τους. Για κάθε ηγέτη αναγράφονται τα χρόνια της εξουσίας του και κατόπιν εξιστορούνται, με λιγότερες ή περισσότερες λεπτομέρειες, τα βασικά κατορθώματά του: πόλεμοι που διεξήγαγε, κτίσματα που ανήγειρε, κανάλια και άλλα δημόσια έργα που αποπεράτωσε, θεομηνίες και λοιμοί που αντιμετώπισε στον καιρό του. Όλες αυτές οι επιμέρους αφηγήσεις συναρμολογούνται σε κατάλογο, ακολουθώντας τη χρονολογική διαδοχή των ηγεμόνων. Έτσι οι Μεσοποτάμιοι λόγιοι επινόησαν την ιστορική γραφή ως βιογραφία του βασιλικού χρόνου. Δεν παραλείπουν να εξιστορήσουν και συναρπαστικά ή αλλόκοτα ανέκδοτα για τον έναν ή τον άλλον μονάρχη, όποτε το κρίνουν πρόσφορο. Διηγούνται π.χ. για τον ψαρά Ουτού-Χεγκάλ, ο οποίος αξιώθηκε να γίνει βασιλιάς της πόλης Ουρούκ, επειδή μαγείρεψε και προσέφερε ένα μεγάλο ψάρι στον θεό Μαρδούκ (ίσως εδώ ανάγεται το αρχέτυπο του Αλιέα Βασιλιά, του Fisher King, που θα πρωταγωνιστήσει αργότερα στις μυθοπλασίες του ιερού Γκράαλ και της Έρημης Χώρας). Ή περιγράφουν πώς πέθανε ο Ερρά-ιμιττί, ο άρχοντας της Ισίν, που πνίγηκε ρουφώντας καυτή σούπα με μικρές γουλιές. Ο Ηρόδοτος, μισός Έλληνας και μισός Ανατολίτης, θα κληρονομήσει πολύ αργότερα τούτη την αγάπη για τη βιογραφική ανεκδοτολογία.
Οι γραφείς της Μεσοποταμίας προόριζαν βέβαια την τέχνη τους μόνο για τους άρχοντες, τους κατόχους της πολιτικής εξουσίας. Κανείς τους δεν θα διανοούνταν να σκαρώσει παρόμοιο βιογραφικό συμπίλημα για τους ανθρώπους του δικού του σιναφιού: τους λογίους και τους σοφούς της αυλής, τους ιστορικούς και τους αστρονόμους, τους παροιμιογράφους και τους ποιητές. Κι ας είχαν πολλοί ανάμεσά τους την ταπεινή φιλοδοξία του ανθρώπου των γραμμάτων, κι ας σημείωναν με επαγγελματική περηφάνια τα ονόματά τους στον κολοφώνα της πινακίδας τους, σαν πρόσκληση προς την αιωνιότητα — εντούτοις μια βιογραφική εγκυκλοπαίδεια του μεσοποταμιακού πνευματικού κόσμου δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό τους. Τέτοιο σχέδιο ήσαν προορισμένοι να το υλοποιήσουν οι γραμματικοί ενός άλλου, κατεξοχήν διανοητικού και λογοκεντρικού λαού: εννοώ φυσικά τους αρχαίους Έλληνες.
Καταλύτης για τούτο στάθηκε η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, όπου είχαν συγκεντρωθεί στις αρχές του τρίτου αιώνα π.Χ., ύστερα από συστηματική προσπάθεια, όλα τα πολυποίκιλα δημιουργήματα της ελληνικής γραμματείας, από τις ομηρικές απαρχές έως την εποχή εκείνη. Ο ποιητής και φιλόλογος Καλλίμαχος, βιβλιοθηκάριος της συλλογικής ελληνικής μνήμης, βάλθηκε να ταξινομήσει τα χιλιάδες αυτά βιβλία και να συντάξει τον κατάλογό τους. Προϊόν του τιτάνιου μόχθου του ήταν η πρώτη βιογραφική και βιβλιογραφική εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού πνεύματος, με τον ανεπιτήδευτο τίτλο: Πίνακες όλων όσοι διακρίθηκαν σε οποιονδήποτε κλάδο της παιδείας, μαζί με τα συγγράμματά τους. Για καθέναν από αυτούς τους εκατοντάδες εκπροσώπους των γραμμάτων και των επιστημών, ο Καλλίμαχος έδινε σύντομα βιογραφικά στοιχεία και πλήρη κατάλογο των έργων του που φυλάσσονταν στη βιβλιοθήκη. Κανείς δεν μπορεί να λογαριάσει πόσες μέρες και νύχτες δαπάνησε τούτος ο εγκυκλοπαιδιστής της Αλεξάνδρειας επί το έργον, κλεισμένος στις αίθουσες του πτολεμαϊκού Μουσείου, ανάμεσα σε αμέτρητους παπύρινους τόμους. Ίσως οι νύχτες του να ήσαν περισσότερες (και μακρύτερες) από τις χίλιες και μία των αραβικών παραμυθιών.
Έτσι, με τη συνδυασμένη συμβολή Μεσοποταμίων και Ελλήνων, συμπληρώθηκε το «Who is Who» του αρχαίου κόσμου: κοντά στην εξουσία το πνεύμα· δίπλα-δίπλα η δράση και ο λόγος, το ξίφος και η πένα. Το σημερινό Who is Who, το επίτομο βιογραφικό λεξικό των επιφανών Ελλήνων του καιρού μας, το οποίο κρατείτε τώρα στα χέρια σας, είναι κληρονόμος αυτής της μακραίωνης παράδοσης. Η πολλαπλή χρησιμότητα τέτοιου έργου αναφοράς στις μέρες μας είναι, νομίζω, εμφανής. Το βιβλίο τούτο βιογραφεί ουσιαστικά τα επιτεύγματα της κοινωνίας μας. Μέσα από την πορεία της ζωής διακεκριμένων εκπροσώπων του Ελληνισμού σε όλους τους τομείς (πολιτική, τέχνες, γράμματα, επιστήμες, επιχειρήσεις), καταγράφονται όσα έχει πετύχει ο ελληνικός κόσμος στα δικά μας χρόνια, για το διάστημα όπου εκτείνεται η ζωντανή μας μνήμη.
Οι δάσκαλοι του παλιού καιρού ρητόρευαν για «πρότυπα προς μίμηση» — και ρητόρευαν τόσο πολύ και τόσο μεγαλόστομα, ώστε κάθε μνεία τέτοιων «προτύπων» να έχει καταντήσει σήμερα αυτόχρημα ύποπτη, και όχι αδίκως. Είμαι και εγώ επιφυλακτικός απέναντι σε τούτο το παλιομοδίτικο και ηθικοπλαστικό λεξιλόγιο. Για μένα το ανά χείρας βιβλίο είναι μάλλον «μνημείο» ή σύνολο «μνημείων», με την πρωταρχική και ετυμολογική σημασία της λέξης: υποδοχέας και τηρητής της μνήμης· κάτι σαν νοητή αποθήκη, όπου συγκεντρώνονται και διαφυλάσσονται τα πιο αξιομνημόνευτα έργα που επιτελέστηκαν από τους συμπολίτες μας. Κάθε βίος που εκτίθεται στις επόμενες σελίδες είναι ένα λιγότερο ή περισσότερο ταπεινό «μνημείο», με την ίδια έννοια που ο ποιητής Οράτιος ονόμαζε το δικό του έργο «μνημείο (monumentum) διαρκέστερο από τον χαλκό και τις Πυραμίδες». Όλο τούτο το βιβλίο είναι μια υπόμνηση ότι τα αξιόλογα δημιουργήματα των ανθρώπων δεν θα παραδοθούν στη λήθη, αλλά θα διασωθούν ως καταγραφή. Οι συντάκτες του μοχθούν για τον ίδιο σκοπό που είχε θέσει στον εαυτό του και ο Ηρόδοτος, καταπώς διακηρύσσει στην πρώτη-πρώτη φράση της συγγραφής του: «Τα έργα τα μεγάλα και τα θαυμαστά να μη σβήσουν δίχως δόξα».
Καθένας θα παινέψει το δικό του σπίτι. Εγώ χαίρομαι πολύ που βρίσκω στις σελίδες αυτού του τόμου τις βιογραφίες τόσων πολλών και διακεκριμένων Ελλήνων πανεπιστημιακών, που διδάσκουν στα εκπαιδευτικά ιδρύματα του τόπου μας. Το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει δυσφημιστεί τα τελευταία χρόνια όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία του. Η λάσπη που εκσφενδονίστηκε εναντίον του θα αρκούσε για να οικοδομηθούν τα πλίνθινα σπίτια μιας νέας Βαβυλώνας. Όταν διαβάζω τι γράφεται για τους Έλληνες πανεπιστημιακούς, ιδίως σε ορισμένες εφημερίδες και ιστολόγια, αισθάνομαι ότι διάλεξα ένα από τα πιο ανυπόληπτα επαγγέλματα σε τούτον τον τόπο. Το Who is Who, φιλοξενώντας τόσους θεράποντες της ανώτατής μας εκπαίδευσης, και προπάντων προβάλλοντας το έργο τους και τη συμβολή τους στη διεθνή επιστημονική έρευνα, ελπίζω πως θα αντικρούσει τέτοιες πλάνες. Οι Έλληνες πανεπιστημιακοί δάσκαλοι είναι αυτό ακριβώς που δηλώνει το όνομά τους: δάσκαλοι των επιστημών στην Ελλάδα, με όλες τις δυσκολίες που συνεπάγεται κάτι τέτοιο. Η κοινωνία που δεν σέβεται και δεν τιμάει τους δασκάλους της, δεν θα αντέξει να προχωρήσει για πολύ. Το ίδιο, βέβαια, και η κοινωνία όπου οι δάσκαλοι δεν κάνουν το παν για να αξίζουν τον σεβασμό.
Μια και παίνεψα το σπίτι μου, ας μου επιτραπεί να διαφημίσω και ειδικότερα το δωμάτιό μου. Εννοώ τις λεγόμενες «ανθρωπιστικές» ή «θεωρητικές» επιστήμες, οι οποίες στις μέρες μας έχουν γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος των οικονομικών διαχειριστών και ο εφιάλτης των γονιών που έχουν παιδιά να τις σπουδάζουν. Μολαταύτα, δεν είναι μικρός ο αριθμός των εκπροσώπων τους που βρήκαν θέση στον ανά χείρας τόμο. Αυτοί είναι οι ερευνητές που ο μακρός μόχθος τους δεν έχει κανένα άμεσο πρακτικό αντίκρισμα. Δεν εφευρίσκουν παρασκευάσματα που να μοσχοπουλιούνται από φαρμακευτικές εταιρίες, δεν σχεδιάζουν νέα λογισμικά που να αγοράζονται από εκατομμύρια χρήστες, δεν κατασκευάζουν οικονομικά μοντέλα που να προβλέπουν τη χρηματιστηριακή κίνηση των μετοχών για χάρη των κερδαλέων επενδυτών. Μόνο στοχάζονται πάνω στον ανθρώπινο πολιτισμό, τις δημιουργίες και την ιστορία του. Μια φορά ένας Άγγλος κριτικός αποφάνθηκε για τη βιογραφία του Βιργίλιου, που είχε συγγράψει ο Peter Levi, ότι «τούτο το βιβλίο είναι γεμάτο άχρηστες γνώσεις». Ο Levi, παλαιός λόγιος της Οξφόρδης, εξέλαβε πολύ σωστά αυτόν τον χαρακτηρισμό ως έπαινο. Το επίπεδο του πολιτισμού μιας κοινωνίας μετριέται ακριβώς από τη σημασία που αποδίδει αυτή σε τέτοιες «άχρηστες» γνώσεις και σε όσους τις αποθησαυρίζουν. Ένας κόσμος προσανατολισμένος αποκλειστικά στο πρακτικά ωφελιμιστικό και το χρησιμοθηρικό δεν απέχει από τη βαρβαρότητα — έστω και αν κρατεί κινητό και λάπτοπ αντί για ρόπαλο.
Το Who is Who στην Ελλάδα, στα ευάριθμα χρόνια που εκδίδεται και κυκλοφορεί, έχει κατορθώσει να γίνει πραγματικό έργο αναφοράς. Όλοι μας αξίζει να το φυλλομετρούμε τακτικά, κοντοστέκοντας πότε στη μία και πότε στην άλλη σελίδα του. Διαβάζοντας τις ζωές των άλλων, μπορούμε καμιά φορά να αντλήσουμε χρήσιμα διδάγματα και για τη δική μας.