Τσέρνομπιλ. Όνομα που χαράχθηκε στην πανανθρώπινη συνείδηση για τη μεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή της ιστορίας. Γεγονός με παγκόσμιες συνέπειες, το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό «Λένιν» και η 400 φορές πολλαπλάσια της βόμβας της Χιροσίμα
απελευθερωθείσα ραδιενεργός ακτινοβολία, προκάλεσαν σφοδρές τριβές σε πολιτικούς και επιστήμονες. Παράλληλα επανέδειξαν τις διαφορές αντίδρασης ανάμεσα στις δύο κυρίαρχες -τότε- κοσμοθεωρίες, καθώς ουσιώδεις πληροφορίες για τα αίτια και τις συνέπειες του δράματος εξάλειψαν και, επειδή η ηγεσία του Σοβιετικού κράτους υπό τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο οποίος λίγες μόνο μέρες πριν, στο συνέδριο του Κ.Κ.Σ.Ε. απαιτούσε προσήλωση στα λόγια του Λένιν «πάντα και κάτω από όλες τις περιστάσεις η αλήθεια»- επέλεξε είτε να αποκρύψει είτε να ψευδολογήσει.
Όμως και μετά την πτώση της Σοβιετικής διακυβέρνησης πλήθος τεκμηρίων, ιατρικών φακέλων των θυμάτων, αλλά και αποδεικτικών στοιχείων κατά των γραφειοκρατών των ανεξαρτήτων πλέον δημοκρατιών εξαφανίστηκαν. Ποιος λοιπόν ο αριθμός των νεκρών~ 56 ή 35.000 ή μήπως 500.000~ Ποια τα επακόλουθα του τεραστίου τεχνολογικού φιάσκου~ Είκοσι επτά χρόνια μετά οι συγγενείς των αφανισμένων, οι «καταφρονεμένοι», μα και ο κόσμος ολόκληρος απαιτούν απαντήσεις, που παραμένουν καλά καταχωνιασμένες στα Μοσχοβίτικα αρχεία, στους πίνακες των καρκινοπαθών της Λευκορωσίας, στα πρωτόκολλα των διεθνών οργανισμών για την πυρηνική ενέργεια και στις θλιβερές ιστορίες των επιζησάντων εργατών του εργοστασίου.
Το ατύχημα
Στις 1:23 π.μ. του Σαββάτου 26 Απριλίου 1986 στον αντιδραστήρα 4 του πυρηνικού εργοστασίου του Τσέρνομπιλ, της μεγαλύτερης αντίστοιχης μονάδας στον κόσμο με παραγωγή 1000 MW, επιχειρείται πειραματική δοκιμή, ώστε να διαπιστωθεί, τι θα συμβεί σε περίπτωση διακοπής ρεύματος. Ξαφνικά το σύστημα έκτακτης διακοπής λειτουργίας του αντιδραστήρα δεν ανταποκρίνεται στις εντολές των χειριστών, αφήνοντας τα ανεξέλεγκτα πλέον νετρόνια να δρομολογήσουν τον όλεθρο. Στις 1:24 ο αντιδραστήρας εκρήγνυται. Από το πυρηνικό «ηφαίστειο» υψώνεται ένα ραδιενεργό σύννεφο 1.200 μέτρων διαχέοντας στην ατμόσφαιρα καίσιο, πλουτόνιο και στρόντιο. Τρεις ώρες αργότερα ο Νικολάι Ρυσκόφ, προκαθήμενος της κυβέρνησης, ξυπνά από ένα τηλεφώνημα του υπουργού ενεργείας, ο οποίος τον ενημερώνει ότι, στο Τσέρνομπιλ έγινε ατύχημα και ότι, οι πληροφορίες μιλούν για έκρηξη. Ο Ρυσκόφ ζητά λεπτομερή έκθεση των συμβάντων και μεταβαίνει στο Κρεμλίνο. Κατά την άφιξή του πληροφορείται εκ νέου: «Ήταν ο αντιδραστήρας σύντροφε. Υπάρχουν θύματα, υπάρχει ακτινοβολία». Ο πρωθυπουργός αντιδρά αμέσως κατά την πάγια σοβιετική πρακτική και συγκαλεί επιτροπή υπό την προεδρία του.
Η κινητοποίηση είναι άμεση. Πυρηνικοί επιστήμονες αποστέλλονται από τη Μόσχα. 6.000 απλοί στρατιώτες και 40.000 των ειδικών δυνάμεων χημικού πολέμου μαζί με έμπειρους πιλότους ελικοπτέρων καταφθάνουν στην πληγείσα περιοχή για να αντιμετωπίσουν την πρωτόγνωρη κατάσταση. Το απόγευμα της 26ης Απριλίου 1986 ο Ρυσκόφ δεν γνωρίζει ακόμη την έκταση της καταστροφής, αγνοεί ότι τρισεκατομμύρια μπεκερέλ έχουν ξεχυθεί στη ζωοποιό ατμόσφαιρα και ζώνουν αργά-αργά τον πλανήτη. Δεν ξέρει ότι, οι πυροσβέστες, οι αστυνομικοί, οι στρατιώτες, οι οποίοι παλεύοντας να ελέγξουν έναν αόρατο εχθρό εναλλασσόμενοι σε βάρδιες των 90′ χωρίς τις απαιτούμενες προστατευτικές στολές, ακολουθούν το μονόδρομο της αβύσσου. Εικοσιοκτώ από αυτούς θα πεθάνουν άμεσα και θα θαφτούν κάτω από ελάσματα μολύβδου στο νεκροταφείο Mitino της Μόσχας. Αυτοί που επέζησαν, έλαβαν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μέχρι και 8 μονάδες της κλίμακας Sievert, 16.000 % ανώτερη από το ελάχιστο ετήσιο επιτρεπόμενο όριο.
Κι όμως, όπως αποκαλύπτει το απόρρητο έγγραφο ZK-2585 μία μόλις ώρα μετά το ατύχημα οι κομματικοί ηγέτες στο Πριπυάτ (την πόλη δίπλα στο εργοστάσιο) γνωρίζουν το ποσοστό της ακτινοβολίας. Αρνούνται όμως να κινηθούν χωρίς εντολή του κέντρου… Το μεσημέρι και ενώ η ζωή στην πόλη ακολουθεί τους δικούς της ανυποψίαστους ρυθμούς, οι δρόμοι πλένονται με αλισίβα. Στις 27 Απριλίου, καθώς ακτινοβολία χιλιαπλάσια της φυσιολογικής παραχαράζει τη μοίρα μυριάδων ανθρώπων, αποφασίζεται η μετακίνηση του πληθυσμού. «Σύντροφοι και συντρόφισσες, για την προστασία σας η κυβέρνηση αποφάσισε την εκκένωση του Πριπυάτ για τρεις ημέρες», αναγγέλλεται από τα μεγάφωνα αυτοκινήτων, που διατρέχουν την πόλη. 1.100 κίτρινα λεωφορεία μεταφέρουν τους 49.000 κατοίκους έξω από την περιμετρική ζώνη ασφαλείας των 30 χιλιομέτρων. Δε θα ξαναγυρίσουν ποτέ και η άλλοτε σφύζουσα από ζωή πολιτεία θα στοιχειώσει παντέρημη, μνημείο μιας ανυπολόγιστης συμφοράς. Τη Τρίτη ένα ξερό οκτάστηλο της Ιζβέστια ανακοινώνει ότι, υπήρξε αβαρία στο Τσέρνομπιλ, «ένας από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες δυσλειτούργησε…». Αν και πλέον οι υπεύθυνοι γνωρίζουν το μέτρο της καταστροφής, αποφεύγουν να ενημερώσουν το κοινό. «Φοβόμασταν ότι, θα ξεσπούσε πανικός, και μάλιστα σε πόλεις με εκατομμύρια κατοίκους, όπως το Κίεβο και το Μινσκ», θα πει αργότερα ο Γκορμπατσόφ. Στα επόμενα χρόνια 800.000 «εκκαθαριστές» θα κληθούν να απορρυπάνουν τη μολυσμένη περιοχή. Ο ακτινοβόλος πυρήνας του αντιδραστήρα θα θαφτεί κάτω από 300.000 τόννους μπετόν και 7.000 τόννους ατσαλιού, δημιουργώντας μια «σαρκοφάγο», η οποία, όπως δήλωσε ο υπεύθυνος για την συντήρησή της Βαλεντίν Κούπνυ, «θα διατηρηθεί για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ότι οι πυραμίδες της Γκίζας».
Οι συνέπειες
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της διεθνούς οργάνωσης για την πυρηνική ενέργεια (ΙΑΕΑ) μόνο 3-4% του ραδιενεργού υλικού του αντιδραστήρα απελευθερώθηκαν από την έκρηξη. Αντίθετα ο ουκρανός ραδιολόγος Βίκτορ Πογιάρκοφ ανεβάζει το ποσοστό σε 50%, ενώ επιστήμονες του περίφημου ινστιτούτου Κουρτσάτοβ της Μόσχας υποστηρίζουν ότι, οι μετρήσεις τους καταδεικνύουν πως, το σύνολο ξεβράστηκε πριν από είκοσι επτά χρόνια… Αυτή όμως είναι μόνο η μία πλευρά της διαμάχης, καθώς η έριδα εκτείνεται και για τον αριθμό των θυμάτων. Η ΙΑΕΑ μιλά για 56 νεκρούς. Η ουκρανική επιτροπή για την προστασία από την ακτινοβολία κάνει λόγο για 34.499 θύματα, ενώ η οργάνωση του Ο.Η.Ε. αναφέρει ότι, μέχρι και πριν έξη χρόνια οι απώλειες των συνεργείων βοηθείας ανέρχονταν σε 50.000. Για την Greenpeace οι αδικοχαμένοι πλησιάζουν τους 500.000. Οι έρευνες των γεννήσεων μετά το τεχνολογικό φιάσκο του 86 στις Λευκορωσία και Ουκρανία δείχνουν αύξηση γενετικών ανωμαλιών κατά 700%! Κι όμως η τελευταία έκθεση της ΙΑΕΑ του 2005 αγνοεί τα προλεχθέντα δηλώνοντας: «Πουθενά δεν βρέθηκαν ενδείξεις για γενετικές ανωμαλίες οφειλόμενες σε ακτινοβολία». Διαπρεπείς ιατροί επισημαίνουν με νόημα ότι, το ιώδιο 131, το οποίο ευθύνεται για τους καρκίνους του θυροειδούς έχει σχετικά μικρή διάρκεια ζωής, σε αντίθεση με το καίσιο 137, το οποίο παραμένει ενεργό για 30 έτη ή το πλουτόνιο, στο οποίο καλύτερα να μη γίνει καν αναφορά. Η απελευθερωθείσα ακτινοβολία θα συνεχίσει να ευθύνεται για μεγάλο αριθμό κρουσμάτων ασθενειών για πολλές ακόμη δεκαετίες.
Η οικονομική διάσταση του ατυχήματος
Καθώς το προφυλακτικό περίβλημα στον αποσαθρωμένο αντιδραστήρα απαιτεί εκ νέου συντήρηση, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα έχει εγκρίνει χρηματοδότηση 1 δισεκατομμυρίου Ευρώ για την κατασκευή μιας νέας «σαρκοφάγου». Και ενώ κατασκευαστικοί κολοσσοί όπως, η γερμανική RWE-Nukem Gruppe, οι γαλλικές Bouyages και Vinci και κυρίως η αμερικανική CH2M Hill ερίζουν για το τεράστιο έργο, το άκρως αναγκαίο εγχείρημα προσκρούει στις ερεβώδεις ατραπούς της ουκρανικής γραφειοκρατίας. Τα σενάρια για την εκμετάλλευση της νεκρής ζώνης των 30 χιλιομέτρων γύρω από το εργοστάσιο «Λένιν» ποικίλουν. Η μετατροπή της περιοχής σε μια παγκόσμια χωματερή πυρηνικών απορριμάτων, επιχείρηση άκρως προσοδοφόρα για την Ουκρανική κυβέρνηση, συνάντησε τη σθεναρή αντίδραση των πολιτών και ματαιώθηκε. Η δημιουργία ενός απέραντου ανοικτού πειραματικού εργαστηρίου για γενετικές και βοτανολογικές έρευνες, καθώς και για μελέτες προστασίας από τη ραδιενέργεια αποτελούν μια πιθανή προοπτική στο άμεσο μέλλον.
Όταν το Δεκέμβριο του 1942 οι Φέρμι και Σλίζαρντ κατασκεύασαν για πρώτη φορά την πυρηνική στήλη και προκάλεσαν μια ελεγχόμενη αλυσιδωτή αντίδραση, δε θα φαντάστηκαν ότι, 44 χρόνια μετά η ανακάλυψή τους θα ευθυνόταν για τη μεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας με τραγικές συνέπειες για χιλιάδες αθώους και για ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο. 27 χρόνια μετά το τραγικό ξημέρωμα της 26ης Απριλίου 1986 ο κόσμος αναζητά τον απολογισμό, απαντήσεις που παραμένουν βυθισμένες κάτω από την αντάρα της σύγκρουσης οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων. Σε μια εποχή όπου τα ενεργειακά αποθέματα του πλανήτη δείχνουν τόσο να περιορίζονται, όσο και να διεκδικούνται με περίσσεια τραχύτητα από τις αναφυόμενες νέες δυνάμεις, σε έναν όλο και πιο ανήσυχο πλανήτη το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας επανατίθεται διαρκώς και πιο κρίσιμο. Η κληρονομιά του Τσέρνομπιλ, εκτός από τη τραγική και μολυσματική της υφή, αποτελεί και λόγο επαναξιολόγησης των τεχνολογικών μας δυνατοτήτων, εμπειρία πολύτιμη για το μέλλον το δικό μας και των απογόνων μας.
Πηγή: vassilisspiliotopoul.pblogs
