Ιωάννης Κωνσταντάκος

«Ο πολυμαθής και χαρισματικός Έλληνας δάσκαλος του Πανεπιστημίου Αθηνών – Ο αφοσιωμένος ερευνητής του αφηγηματικού πλούτου της αρχαιότητας»

Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ)

Ο Δρ. Ιωάννης Κωνσταντάκος προέρχεται από καταξιωμένη οικογένεια μηχανικών. Οι απώτερες γενεαλογικές καταβολές του είναι από τα Τρίκαλα Θεσσαλίας από την πλευρά του πατέρα του Μενέλαου και από τη Σμύρνη από την πλευρά της μητέρας του Σταυρούλας. Από τον πατέρα του, επίτιμο Γενικό Διευθυντή του ΥΠΕΧΩΔΕ, ο οποίος κατασκεύασε μερικές από τις σπουδαιότερες οδικές σήραγγες της Ελλάδας, κληρονόμησε ίσως την έφεση προς το σκάπτειν, μόνο που την μετέφερε στο πεδίο της αρχαιογνωσίας και της μελέτης των παλαιών κειμένων.

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 22.06.1972 και έχει νυμφευτεί την φιλόλογο-βυζαντινολόγο Κωνσταντίνα Γοργολίτσα (απόγονο του φιλολόγου, συγγραφέα και καθηγητή στο Βαρβάκειο Γρηγορίου Σ. Γοργολίτσα).

Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του το 1990 στην Αθήνα. Από το 1990 έως το 1995 ακολούθησαν σπουδές Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Το διάστημα 1995-1996 πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Κλασικής Φιλολογίας στο Κολέγιο Pembroke του Πανεπιστημίου του Cambridge, ενώ από το 1996 έως το 2000 εκπόνησε το διδακτορικό του στις Κλασικές Σπουδές στο ίδιο πανεπιστήμιο

Από το 2003 έως το 2008 διετέλεσε λέκτορας στο Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ. Από το 2008 έως το 2014 ήταν Επίκουρος Καθηγητής, και από το 2014 έως σήμερα είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο ίδιο τμήμα. Έχει διδάξει μαθήματα και σεμινάρια (προπτυχιακά και μεταπτυχιακά) με θέμα το αρχαίο δράμα (τραγωδία και κωμωδία), τον Ηρόδοτο, τους ανατολικούς πολιτισμούς και τη μεθοδολογία της κλασικής φιλολογίας. Έχει εποπτεύσει μεταπτυχιακές διπλωματικές εργασίες και διδακτορικές διατριβές σχετικές με την αρχαία κωμωδία, τον Ηρόδοτο και άλλα θέματα.

Είναι επιστημονικός σύμβουλος και αξιολογητής υποτρόφων εσωτερικού και εξωτερικού για το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών και για άλλα κοινωφελή ιδρύματα. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής των εξής επιστημονικών περιοδικών και εκδοτικών σειρών: Λογείον: Περιοδικό για το Αρχαίο Θέατρο, Carpe Diem: Editio Periodica Litterarum Graecarum Latinarumque, Επιστήμης Μέτρον & Λόγος, και Gli Allori Boreali (Leonida Edizioni). Είναι μέλος της διαχειριστικής επιτροπής του Σαριπολείου Κληροδοτήματος και υπεύθυνος εκδόσεων της σειράς «Βιβλιοθήκη Σοφίας Σαριπόλου», η οποία εκδίδεται από τη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ. Συνεργάζεται ως κριτής με αρκετά διεθνούς κύρους περιοδικά κλασικής φιλολογίας και ανθρωπιστικών σπουδών, στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Τρέφει ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή κωμωδία, την ιστορία του ευρωπαϊκού κωμικού θεάτρου, τον Ηρόδοτο, την αρχαία μυθοπλασία, τα αινίγματα και τους γρίφους, τα παραμύθια, τις ανατολικές φιλολογίες, την αρχαία Αίγυπτο, την επίδραση της Εγγύς Ανατολής και της Αιγύπτου στον ελληνικό πολιτισμό και την πρόσληψη των κλασικών κειμένων στη νεότερη Ευρώπη.

Έχει συμμετάσχει σε πολλά διεθνή συνέδρια και έχει δώσει πληθώρα ομιλιών με αντικείμενα, μεταξύ άλλων, το αρχαίο θέατρο, τη μυθοπλασία και τα παραμύθια. Θα ήταν δύσκολο να προσπαθήσει κανείς να ξεχωρίσει ή να ιεραρχήσει το πολυδιάστατο και πλούσιο συγγραφικό έργο του Ιωάννη Κωνσταντάκου. Έχει δημοσιεύσει επίσης τέσσερις μονογραφίες και πλήθος μελετημάτων και βιβλιοκρισιών. Ενδεικτικές μείζονες δημοσιεύσεις: 1. Ακίχαρος. Η Διήγηση του Αχικάρ στην αρχαία Ελλάδα, τόμοι Α΄–Γ΄, Αθήνα 2008–2013 (εκδόσεις Στιγμή). 2. Θρύλοι και παραμύθια για τη χώρα του χρυσού. Αρχαιολογία ενός παραμυθιακού μοτίβου, Αθήνα 2011 (εκδόσεις Στιγμή). 3. «Towards a literary history of comic love», Classica et Mediaevalia 53 (2002) 141–171. 4. «Un échantillon d’Aristophane: Οι Σφήκες του Αριστοφάνη και οι Διάδικοι (Les Plaideurs) του Ρακίνα», Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών 54 (2002–2003) 233–275. 5. «This craft of comic verse: Greek comic poets on comedy», Αρχαιογνωσία 12 (2003–2004) 11–53. 6. «Ο Σολομών αγωνιστής: Οι αγώνες γρίφων του βασιλιά Σολομώντα στην Παλαιά Διαθήκη και στην ελληνιστική ιστοριογραφία», Ελληνικά 54 (2004) 221–271. 7. «Antiphanes’ Agroikos-plays: An examination of the ancient evidence and fragments», Rivista di Cultura Classica e Medioevale 46 (2004) 9–40. 8. «Trial by riddle: The testing of the counsellor and the contest of kings in the legend of Amasis and Bias», Classica et Mediaevalia 55 (2004) 85–137. 9. «Aspects of the figure of the ἄγροικος in ancient comedy», Rheinisches Museum 148 (2005) 1–26. 10. «The drinking theatre: Staged symposia in Greek comedy», Mnemosyne 58 (2005) 183–217. 11. «Amasis, Bias and the Seven Sages as riddlers», Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft 29 (2005) 11–46. 12. «Το κωμικό θέατρο από τον 4ο αιώνα στην ελληνιστική περίοδο. Εξελικτικές τάσεις και συνθήκες παραγωγής», Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών 57 (2005–2006) 47–101. 13. «Aesop adulterer and trickster: A study of Vita Aesopi ch. 75–76», Athenaeum 94 (2006) 563–600. 14. «The warlike and the wary: The council of Xerxes in Herodotus VII 8–11 and some Near Eastern tales», Eikasmos 18 (2007) 219–244. 15. «Rara coronato plausere theatra Menandro? Menander’s success in his lifetime», Quaderni Urbinati di Cultura Classica n.s. 88 (2008) 79–106. 16. «Nektanebo in the Vita Aesopi and in other narratives», Classica et Mediaevalia 60 (2009) 99–144. 17. «Η αβάσταχτη ελαφρότητα των στίχων: Παιχνίδια γρίφων στον ποιητικό αγώνα των Βατράχων του Αριστοφάνη», στο Σ. Τσιτσιρίδης (επιμ.), Παραχορήγημα. Μελετήματα για το αρχαίο θέατρο προς τιμήν του καθηγητή Γρηγόρη Μ. Σηφάκη, Ηράκλειο 2010, 317–341. 18. «Aesop and riddles», Lexis 28 (2010) 257–290. 19. «Conditions of playwriting and the comic dramatist’s craft in the fourth century», Λογείον 1 (2011) 145–183. 20. «Ephippos’ Geryones: A comedy between myth and folktale», Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae 51 (2011) 223–246. 21. «Divine comedy: Demodocus’ song of Ares and Aphrodite and the mythicization of an adultery tale», Maia 64 (2012) 12-34. 22. «My kids for sale: The Megarian’s scene in Aristophanes’ Acharnians and Megarian comedy», Λογείον 2 (2012) 121–166. 23. «Comedy in the fourth century I: Mythological burlesques», στο A. Scafuro & M. Fontaine (επιμ.), The Oxford handbook of Greek and Roman comedy, Οξφόρδη 2014, 160–180. 24. «Από τον μύθο στο γέλιο: Θαυμαστά μοτίβα και κωμικές στρατηγικές στη μυθολογική κωμωδία», στο Μ. Ταμιωλάκη (επιμ.), Κωμικός στέφανος: Νέες τάσεις στην έρευνα της αρχαίας ελληνικής κωμωδίας, Ρέθυμνο 2014, 75–102. 25. «Machon’s Alexandrian comedy and earlier comic tradition», Aevum 89 (2015) 13–36. 26. «Tendencies and variety in Middle Comedy», στο S. Chronopoulos & C. Orth (επιμ.), Fragmente einer Geschichte der griechischen Komödie, Χαϊδελβέργη 2015, 158–197. 27. «Death in Babylon: Alexander and the fatal portent (Alexander Romance III 30)», Eikasmos 27 (2016) 253–274. 28. «Plautus’ Aulularia and popular narrative tradition», στο G. Manuwald, S. Harrison & S. Frangoulidis (επιμ.), Roman Drama and its Contexts, Βερολίνο 2016, 143–166. 29. «The magical transformation contest in the ancient storytelling tradition», Cuadernos de Filología Clásica. Estudios griegos e indoeuropeos 26 (2016) 207–234. 30. «On the early history of the braggart soldier», parts I and II, Λογείον 5 (2015) 41–84 και 6 (2016) 112–163. 31. «Cambyses and the sacred bull (Herodotus 3.27-29 and 3.64): History and legend», στο Β. Λιοτσάκης & S. Farrington (επιμ.), The art of history: Literary perspectives on Greek and Roman historiography, Βερολίνο 2016, 37–72. 32. «Οι αρχαιότεροι διδακτικοί μύθοι του κόσμου: Μεσοποταμιακές παραβολές και αισωπικά παράλληλα», Carpe Diem 2/2 (2017) 11–68. 33. «The wisdom of the hidden old man: An ancient folktale of the East in the Alexander Romance», Athenaeum 105 (2017) 444–481. 34. «Aristophanic shape-shifters: Myth, fairytale, satire», Λογείον 7 (2017) 108–144. 35. «Time, Thy Pyramids: The novella of Mycerinus (Herodotus 2.129–134)», στο E. Bowie (επιμ.), Herodotus: Narrator, Scientist, Historian, Βερολίνο 2018, 77–107. 36. «Natura, finzione, satira: fiabe e favole di animali nel mondo antico», Nuova Secondaria Ricerca 6/2018, 16–39. 37. «Very tragical mirth: Myth and the tragic in Pavlos Matesis’ Towards Eleusis», στο Β. Λιαπής, Α. Πετρίδης & Μ. Παύλου (επιμ.), Debating with the Eumenides. Aspects of the reception of Greek tragedy in Modern Greece, Newcastle 2018, 169–201. Εκτός αυτών, δεκάδες ακόμη μικρότερα μελετήματα, εκλαϊκευμένα άρθρα και βιβλιοκρισίες.

Έχει στο ενεργητικό του σωρεία βραβεύσεων και διακρίσεων. Ενδεικτικά αναφέρονται: 1997-2000: Υποτροφία από το κοινωφελές ίδρυμα «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» για την εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής του. 2009: Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για την καλύτερη ερμηνευτική μονογραφία ή κριτική έκδοση έργου κλασικής φιλολογίας που δημοσιεύτηκε την τελευταία πενταετία, για το δίτομο έργο Ακίχαρος. Η Διήγηση του Αχικάρ στην Αρχαία Ελλάδα. 2012: Το βιβλίο Θρύλοι και παραμύθια για τη χώρα του χρυσού συμπεριλήφθηκε στη βραχεία λίστα για το κρατικό βραβείο δοκιμίου.